Kəšf

Kəšf — təbijətədə objektiv movčud byə, ənčəx bə elmi oško nybyə ǧanuni ujǧunətion, xysusijətion ijən amilon oško kardeje. Təbijət jən čəmijjəti elmi dərk kardejədə dastədə kardə tožə nailijətone. Elmi texniki inǧylobi gylə poəje.

Elmi kəšfon elm ijən texnikə inkšofi ǧyrbəǧ kardə, bəj təstig inən inkor fakton dojdə.

Kəšfən bənə ixtiro təsodufən ijən məǧsədin be bəzyne. Məǧsədinə kəšfi karde əsosədə hežo mušahidon, synəǧon ijən spekuljasiaon barde əla istedod mandə. Zəmini kəšfi tarixədə kobəsonə fərhəngi dijə kardejədə bə Xristofor Kolumbi dovri aide.

Maraǧinə kəšfon

• 1280 — Iminə cəšmək İtaliədə binošon kardə.
• 1450 — Čohannes G'utenbergi nəšr mašinon kitobon istehsalədə tožə devryš okarde. Cymi nətičədə tožə ičadon həxədə xəbon rə gələvolo bin.
• 1453 — Kopernik, planeton cy Zəmini gyrdo ne, Həši gyrdo garde kəšfi xəbəš doj bə dynjo.
• 1592 — Galileo, čismon 30 kərə gyle teleskop kəšfyš karde.
• 1614 — Šotlandijəvyž rijazijjatci žohn Napier logaritmə xətkešyš ičod kardeše.
• 1622 — Blaise Paskal, yštə puə vergi hesobonədə istifodə karde gorə gyle hesob kardə mašinyš ičod kardeše.
• 1643 — Evangelisitə Torricelli, həvo təzjigi pamue gorə čivəninə barometr votə čihazyš ičod karde.
• 1656 — Kristian Hujgens, bə galileo fikon əsosən raskardy saatyš ičod kardə.
• 1668 — Isaak Nžuton iminə kərə ovəjnə teleskopy kəšd kardeše.
• 1682 — Edmont Hallej, tike bəpešt dyštə nomijodədə bamande gyle duməninə astovə orbiti kəšeše oškoš karde.
• 1698 — Tomas Sašerjin ičad kardə iminə parə mašinyš, ovi žiədə mandə mədənondə ovi bə dašd bekardejədə istifodəš karde.
• 1752 — Benčamin Franklin, gurcəki cy tokiko bəməl omeš təstyǧkardeše.
• 1783 — Marguis de žouffroj d´Abbans iminə parə gəmiš romeše.
• 1783 — Montglfier boon gyle gamə həvo šaryšon pornišone.
• 1789 — Lavoisierin, 33 elementi restə karde inən yn elementon dy nom noe əloǧədər tožə sistemyš təǧdymyš karde “Kimjəvi Nomnoe Cəm” numajiš be.
• 1796 — Edvvard ženner, gyle əǧyli bə cicək noxəšəti əlehinə pejvəndyš karde.
• 1799 — Alessandro Volta, iminə kərə tokə batarejaš i9čod kardyše.
• 1814 — Friedričh Konig dasi kokardə mətbəəku tikiən ve kokardə gyvrəǧə pari mətbəəš ičod kardeše.
• 1819 — Augustus Siebe təzjiginə ovi žiədə emə olətiš kardeki insonon tikiən ovi žiədə vej emin.
• 1820 — Hans Oersted, elektrik čərəjani kamoasi darzəni səpe magnetik təsyryš be kəšfyš kardeše.
• 1826 — Fyrəngi fizik buə čozef Niepče tarxətə iminə kərə fotošiklyš kəše.
• 1829 — Čorč Stefenson ən cokə parinə lokomotiv hozzo kardə hənəkədə bardyše. Ročket nomədə gyle lokomotivyš binoš karde.
• 1830 — Iminə dutə mašinyš fjrəngi buə derzi Barthelemi Thimonnier tərəfədə hozzo buə.
• 1837 — Isambart Kingtom Brnel iminə kərə giton arə parə gəmiš bə holyš varde.
• 1926 — Čon Logie Baird iminə kərə televizijə vindejon bə mejdonyš vardyše.
• 1926 — AIŠ-ovož professor Robert Hutčhinson goddard iminə kərə sutə maje raketyš inkšofyš karde doe.ǧaz inən maje dy oksigeni ko * kardə raket, 12,5 metr bə barz pedate inən 56 metrə roš karde.
• 1933 — Iminə kərə Nemes elm odəmi Max Kroll inən Ernst Ruska elektron mikroskopyšon ičod karde.
• 1935 — Nemes širkəti AEg, sədi nyvyšte gorə olastik magnetik magintafon banti inkšofyš kardeš doe.
• 1938 — Amerkəvyž Cester Karlson iminə fotokopijə mašinyš ičod kardeše.
• 1939 — Igor Sikorskiž nomədə gyle rus muhəndis tərəfədə gyle vertəlijot bino be.