Portal Mədənijət vyžnijə məǧolə/Arxiv
Cy intibah dovri fəlsəfə
Fəlsəfi fikri tarixədə intibah devri fəlsəfə əsas vyrə gətedə. Ym fəlsə ənənəvi čəmijjəti bohrangyləjən iminə sənaje čəmijəti ofajə be devrədə (XIV əsri – XVII əsri syftə) Avropadə (ən vejən Italijədə) kilsə de sxolastika vəjnə mubarizədə ofajə bə.
Intibah devri fəlsəfə cy Antik dovri fəlsəfə əsos pegətejdəbe. Cy təbiəti fəlsəvonon sxolastika de sxolastik aristotelvonəti vəjnə bedəbin. Elməddə nüjə mejlon Leonardo Da Vincini, Nikolaj Koperniki, Iohann Kepleri, Galileo Galilej nyvyštəjonədə vinde bedə.
Cy dynjo elm, mədənijjət fəlsəfi fikir tarixədə Leonardo Da Vinci (1452-1519) əsas vyrə gətedə. Əv cy intibah devri rəssam, rijazijjatvon. mexanik be. Leonardo cy dynjo həgigəton de elmi ro bəsə dəše fəlsəfə əsas vəzifə hisob kardedəbe. Əv votedəbe həgigət i gyləj, əvən dini ne elmi əsas pegətejdə.
Nujə təbiətšunasəti əsas alimonəd gyləjən Nikolaj Kopernik (1473-1543) be. Əcəj ən jolə ko helisentrik sistemi pijədo karde be. «Səma čisimon devrany həggədə» əsərədə ym sistemi əsasonyš izoh kardəšbe. cy italjan fəlsəfə ən jolə filosofonədə. Təbiət fəlsəfə ofajə kardəkəsonədə gyləj Bernardo Telezio (1509-1583) bə. Əv votedəbe hər čynəvə čisme, maddij hərəkət de ovaxte bə jəndy vəjnə bə 2 ğuvvon-sard de gami čangədə ofajə bedə. Əcəj fikir žoğo be « cy hərəkəti mənbə təbiətiku kənoadə ni, cy təbiəti yštənədəj». (bə dumo dəvarde...)
Cy Islami fərhəng
Islami fərhəng bə žimon kardə odəmon cy Xydo gyrd jolə baxšəj, bo žimoni gylə tožə loj. İslam təbiəti ,sovy əj har ci de Xydo angyl kardedə.
(žintono ijan pentono) žəgo gylə ci ni ki, əcəj anbo Bəməku nybu. Mande Əmə cəvonədə ənčəx kali (čuzməhali) gylon enomnidəmon.(Hičr surəsi 21 ajə).
Demijan žygo dynjo təbiətədə gulpaməti onə Xydo bə sijasi,igtisadi ,elmi ijan bə fərhəngi ğanunon həmə əcəj sərənčomədə bej nišo dodə. Xydo təbiətyš ijan odəmyš bəcəjro ofəjəše ki, əvon jəndy pur bykən de ahəngi byžijon. žygo diə kardədəj ym sof ,cy ekologijə ysətnə vaxtədə cəmə nyrəsə kam-kəsyronədəj.
İslam sof gylə čo dine. Əj cy odəmon žimonyš jəgo-jəgoš ovyžgyniše,cəjo bə merdi ijan bə ženiš ozodətiš doše...(bə dumo dəvard...)
Beatles 1960-inə sorədə Beatlesədə bə məjdon bešə İngilis Rok grupe. Beatles musigi tarixədə ən jolə hadisondə gyləjni byə. In grup bə musigi tarixi ve jolə tohfon doəše, vote bəbe ki, musigi tarixədə tožə jolə səhifə okardəše. Detobə ysət yn rok grup yštə populjuarətiš ogətə. Bə ym grupi, bəcəj mahnion aludəəti de "Beatlemania" nomi məšhure dynjoədə. Beatles-i təsir bə musigi sənaje təsir hələən dəvom kardə. grupi üzvon Čon Lennon, Pol Makkartni, Čorč Harrison ijən Ringo Starr byən. (bə dumo dəvard...)