Tolyšə vəjə

Tolyšə vəjə — vəjə tədbir kom tolyšon dəvonijedən. Čyvonon žimonədə ve əhmijətinə hodisəje, de kom nujə xyjzon soxtə bejdə. Vəjədə kali ritualon ijən adəton hestin kom bəpe hukman kardə bybun.

Vəju vyžnije

Vəjə karde bə nav lozime vəju vyžnije, tolyšon bə j votedən «kinə bəgəm karde». Kenə bo čyvonə zoə vaxt omedə vəjə karde, əcəj xyjzon bo əj vəju nəvedə xyjzononədə komon de cəvon xyjzoni čəmijətədə i səvijədən. Dast-pocə kardejdən kinə yštə dijədə pəjdo karde, vejni yštə dijəroə ǧomonədə, cumcyko žəgo xyjzoni barədə ve zynedən, cəvon xosjəti.

Ha-ne

Ən iminə vyrədə bə kinə kəj «ha-ne» umute šedən. Kenə kinə vyžnišone, bəgi pyə-moə bə kinə kə dy gylə ženi vyǧandejdən bo umutejro hošte bəbe ja ne. Ženon ce kinə kədə gədə-gədə dast-pocə kardejdən ce kəj ženonku (ce moə boə ženiku) umute bəbe bo kinəro dajnon vyǧande ja ne, kinə bo ym zoə bədon ja ne. Vəju moə vejni vaxt pegətejdə de vəju pyə no-pegət karde ym parsi ijən čəvobi hozy kardejro. Ce parsi barədə no-pegət bə hic čo kəson votejdənin, nijoni ogətejdən ijən de kom gyləjsə ženi bə bəgi tərəfi čəvob vyǧandejdən.

Tolyšə vəjə i manq naviku bino beydə. Detosə 40 ruji beşe vəyu bəd nəzəriku nığo doə beydə. Əmma sıftə nişan bedə. Nişani bəpeştə kinə kə zoə bəştə kə ğonəğ dəvət kardeydə. Bə səbəb ki, həm zoə de ğomon tanış bıbu, həmən bo xıyzoni məhrəm bıbu. In ğonəğəti bəpeştə zoə rohat-rohati bəştə pəvəndi kə ome zındə, kinə vinde zındə. Bə vəyə i manq mande kinə kədə şoy-şotkomə bino beydə. Jenon, kinon bə dı dastə co beydən, har dastədə 5-6 kəs bedə. Nadə şə kəsi dastədə dəpıl bedə. Dejıqo dumoyəndı daston dəpıl jedən, mahne handeydən. İ manqi mıddətədə har ruj bə vəyə hozı bedən raxs kardeydən, mahne handeydən.

Vəyə ruji tolışon vəyu aspisə bardeydən, bəçəy sə sıə duəğ edoydən. In ənənə kali bandə dionədə ısətən mandə. Bə aspi sə xısusi bəzək jeydən. Vəyə ərəfədə aspə bəhs dəvoneydən. Vəyu bə kəy rəseyədə əy pişvoz kardeydən. Çəy pobonədə ğırbon obırneydən, nimçə arışteydən. In ənənəən kali dionədə mandə, əncəx kali dion muasir bıə, vəyu de maşini vardeydən. Vəyu soədə pişvoz kardə həmə ğomon bəy ıştə orzu votedən, sə-zıvon kardən, bə dılə dənoydən. Vəyu bə kə dəşe bəpeştə detosə 3 ruji ğərəyz xıyzoni uzvon co kəsi bə dılə haştənin. 40 ruji mıddətədə isə vəyu de odəmon kam unsiyətədə bedə ki, bəd nəzəriku nığo bıbu.

Lap ğədimiədə tolışə vəyonədə nə dəpıl, nəən ğərmon bıəni, vəyu de zırno bardəbin. Vəyə isə de balabani dəvardəbe. In adət esətən kali dionədə mandə. Kali tolışə dionədə vəyu bardeədə çəy qofeən bənə cehizi vığandeydəbin. Jəqo kardəbin ki, əğıl moəku beədə çəy qofe co vırəyku nıvən.