Tolyšə zyvonədə əvəzəkə

Tolyšə zyvonədə əvəzəkon — hestyšone əsosən 6 məno čur: šəxs, išarə, syvol, təjin, ogardemon, myəjənnybə, həšə i. č. əvəzəkon.

Šəxsə əvəzəkon 12 gylən

Potədə: (bə tolyši- bə urusi- bə tyrki))

I šəxsədə (gəpbyžən) az, mj- я - mən II šəxsədə (gušbydə) ty - tı - sən III šəxsədə (gəpžənin) əv- on, ono, ona - o

ə- tot - o y, ym, yn - эto - bu

čəmədə: (bə tolyši - bə urusi- bə tyrki)

I š. (gəpbyžənon) əmə- mı- biz II š. (gušbydəon) šjmə- vı- siz III š. (gəpžəninon) əvon- oni- onlar

Ymon - эti - bunlar

Šəxsə əvəzəkon vasitəjnə holonədə (ğərəzi nominə (adlyg) holi) əmandə holonədə žygo təsrif bedən:

Potədə: (bə tolyši- bə urusi- bə tyrki)

Iš (gəpbyžən) : My, myni (Ty my vindedəš /Ty myni vindedəš) - я, menя -məni IIš (gušbydə): Ty, tyni (Az ty vindedəm/ Az tyni vindedəm)- tebя - səni IIIš(gəpžənin): əj// əviym (Az əj /əvi (ymi) vindedəm)- eqo, эtoqo- onu

čəmədə: (bə tolyši- bə urusi- bə tyrki)

I š. (gəpbyžənon) əməni - nas- bizi II š. (gušbydəon) šyməni - vas - sizi III š. (gəpžəninon) əvoni - ix - onlary

Imoni - эtix- bunlary

Šəxsə əvəzəkon holinbedən:

Potədə: (bə tolyši- bə urusi- bə tyrki)

1. İmenitelьnıй // Nominə hol // adlyg: az, ty, əv—я, tı, on // ona- mən, sən, o; 2. Roditelьnıй// Səjvonəti hol // jijəlik: cymy, yšty, cəj - moй, tvoй, eqo // ee—mənim, sənin, onun; 3. Datelьnıй // Səmtə hol // jönlük; bəmy, bəty, bəj— mne, tebe, emu//eй—mənə, sənə, ona; 4. Vinitelьnıй// Təsirinə hol // təsirlik: myni, tyni, əj—menя, tebя, eqo// ee—məni, səni, onu; 5. Tvoritelьnıй// Vyrəjnə hol// jerlik:

a) bəmyku, bətyku, bəjku—u menя, u tebя, u neqo// ee—məndə, səndə, onda; b) bəmynədə, bətynədə, bəvədə—u menя, u tebя, u neqo// nee—məndə, səndə, onda;

6. Predlojnıй// Bešemonə hol// cyxyšlyg:

a) - cymyno, yštyno,cəvo; məndən, səndən, ondan; iz menя,iz tebя, ot eqo// nee; b) -cymysə, yštysə,cəjsə; menя, tebя , iz neqo/ nee; məndən, səndən, ondan; č) -cymyku, yštyku, cəjku; ot// s menя; ot// s tebя; iz neqo// nee; məndən, səndən, ondan;

čəmədə: (bə tolyši- bə urusi- bə tyrki)

1.İmenitelьnıй // Nominə hol // adlyg: əmə, šymə, əvon; mı, vı, oni; biz, siz, onlar 2.Roditelьnıй // Səjvonəti hol// jijəlik: cəmə, šymə, cəvon; naş, vaş, ix: bizim, sizin, onlar; 3. Datelьnıй // Səmtə hol // jönlük: bəmə, bəšmə, bəvon; nam, vam, im; bizə, sizə, onlar; 4.Vinitelьnıй// Təsirinə hol // təsirlik: əməni, šyməni, əvoni; nas,vas, ix; bizi, sizi, onlary; 5. Tvoritelьnıй // Vyrəjnə hol // jerlik:

a) bəməku, šyməku, bəvonku; u nas, u vas, u nix; bizdə, sizdə, onlarda; b) bəmənədə, bəšmənədə, bəvonədə; nas, u vas, u nix; bizdə, sizdə, onlarda;

6.Predlojnıй // Bešemonə hol // cyxyšlyg:

a) cəməno, šyməno, cəvono; iz nas, iz vas, iz nix; bizdən, sizdən, onlardan; b) cəməsə, šyməsə, cyvonsə; nas, vas, nix; bizdən, sizdən, onlardan; č) cəməku, šyməku, cəvonku; ot// s nas//ot vas ot //s nix; bizdən, sizdən, onlardan;

Išarə əvəzəkonən 14 gylən

(bə tolyši- bə urusi- bə tyrki) y//ym//yn- эto, эtot- bu by- эto, v эto, v эtom- bu cy - эto- bu žygo- takoй- belə žyləvon- takoй- belə ə - to- o bə- v to- o cə- toqo- o žəgo- takoй- elə həmon(ə)- tot je , on- həmin ənə- skolьko- bir belə žələvon- takoй- elə

İšarə əvəzəkon ismin byə bəpeštə holin bedən:

Potədə: (bə tolyši bə urusi- bə tyrki)

1.İmenitelьnıй // Nominə hol// adlyg:

Im- эto- bu; ə - tot- o; žygo // žəgo – takoй – belə// elə; žyləvon // žələvon- takoй- belə// elə;

2. Roditelьnıй // Səjvonəti hol// jijəlik: cymi – эtoqo –bunun;

cə - toqo-onun; ce- takoqo- belə(si)nin// elə(si)nin; žygo// žəgo-takoqo-belə(si)nin// elə(si)nin; žyləvoni // žələvoni- takoqo- belə(si)nin//elə(si)nin;

3. Datelьnıй // Səmt // jönlük:

Bymi - эtomu- buna; Bəj- tomu- ona; Bə žygo // žəgo- takomu -beləsinə//eləsinə; Bə žyləvoni// žələvoni- takomu- beləsinə// eləsinə;

4. Vinitelьnıй // Təsirinə hol // təsirlik:

Ymi - эtoqo –bunu; əj- toqo –onu; žygo/žəgo(šə) – takoqo- belə// elə; žyləvoni// žələvoni -takoqo -belə(si)ni// elə(si)ni

5. Tvoritelьnıй // Vyrəjnə hol // jerlik:

Bymədə -u эtoqo –bunda; Bəvədə -u toqo- onda; Bymiku- u эtoqo- bunda; Bəjku- u toqo –onda; žygoədə//žəgoədə -u takoqo- belədə // elədə; žyləvonədə//žələvonədə -u takoqo- belə(sin)də // elə(sin)də;

6. Predlojnıй // Bešemonə hol // cyxyšlyg:

cymiku- s// ot эtoqo- bundan; cəjku -s// ot toqo- ondan; cymio- iz эtoqo- bundan; cəvo -iz toqo- ondan; cymisə -эtoqo- bundan; cəjsə- toqo- ondan; žyləvono//žələvono- takoqo- belə(sin)dən//elə(sin)dən; žyləvoniku//žələvoniku -takoqo -belə(sin)dən//elə(sin)dən; žyləvonisə//žələvonisə- takoqo -belə(sin)dən//elə(sin)dən;

čəmədə: bə tolyši- bə urusi- bə tyrki)

1. İmenitelьnıй // Nominə hol// adlyg:

Imon- эti -bunlar əvon -te -onlar žygoon// žəgoon- - takie -belələri//elələri žyləvonon //žələvonon- takie -belələri//elələri

2. Roditelьnıй // Səjvonəti hol// jijəlik:

cyvon- эtix –bunlaryn; cəvon –tex- onlaryn; ce žygoon// ce žəgoon –takix- belələr(in)in//elələr(in)in; žyləvononi//žələvononi – takix- belələr(in)in//elələr(in)in;

3. Datelьnıй // Səmt // jönlük:

Bymon- эtim- bunlara; Bəvon- tem –onlara; Bə žygoon//bə žəgoon - takomu -belələr(in)ə// elələr(in)ə; Bə žyləvononi//bə žələvononi – takomu- belələr(in)ə// elələr(in)ə;

4. Vinitelьnıй // Təsirinə hol // təsirlik:

Imoni- эtix- bunlary; əvoni- tex- onlary; žygoon// žəgoon- takix- belələr(in)i// elələr(in)i; žyləvononi// žələvononi –takie- belələrini // elələrini;

5. Tvoritelьnıй // Vyrəjnə hol // jerlik:

Bymonədə- v эtix –bunlarda; Bəvonədə- u tex- onlarda; Bymonku- u эtix –bunlarda; Bəvonku -u tex- onlarda; žygoonədə// žəgoonədə -u takix- belələr(in)də //elələr(in)də; žyləvononədə// žələvononədə -u takix- belələr(in)də// elələr(in)də;

6. Predlojnıй // Bešemonə hol // cyxyšlyg:

cymonku- s/ /ot эtix- bunlardan; cyvonku - ot tex- onlardan; žygoonku// žəgoonku -ot takix- belələr(in)dən// elələr(in)dən; cymono- iz эtix – bunlardan; cəvono- iz tex – onlardan; žygoono// žəgoono- takix - belələr(in)dən// elələr(in)dən; cymonsə - эtix – bunlardan; cəvonsə- tex – onlardan; žygoonsə// žəgoonsə- эtix, tex; belələr(in)dən// elələr(in)dən; žyləvononku// žələvononku- takix; belələr(in)dən// elələr(in)dən

Təjinə əvəzəkon əsasən 6 gylən

Tolyšiədə Urusiədə Tyrkiədə

Yštə/ deštə/bəštə/…yštən- svoй,svoя,svoe/… sam -öz/... mən özüm Həmə- vse bütün Ha//har- kajdıй- hər hár gyla- kajdıй- hər bir Fylon- takoй/takoй-to - filan kali – nekotorıe- bəzi, bəziləri

Ogardemonə əvəzəkə: yštən(özüm-sam)

Yštən(özüm-sam), yštəni (özümün... sebя) de mənsubijət šikilədon ğəbul bykə šəxsə əvəzəkon ičonə holin bedə:

Potədə: Holon - šəxson – bə tolyši – bə urusi – bə tyrki

1.İmenitelьnıй// Nominə hol// adlyg:

I š -az yštən- Я sam - (Mən) özüm II š-ty yštən- Tı sam - (Sən) özün III š-əv yštən- Ot sam/ ona sama…- (O ) özü

2.Roditelьnıй// Səjvonəti hol// jijəlik:

I š -cymy yštəni - Menя samoqo- (Mənim) özümün II š -Išty yštəni - Tebя samoqo- (Sənin) özünün III š-cəj yštəni - Eqo samoqo -(Onun) özünün

3. Datelьnıй// Səmt // jönlük:

I š -Bəcymy yštəni - Mne samomu- (mənim) özümə II š -Bəšty yštəni -Tebe samomu - (sənin) özünə III š- Bəcəj yštəni - Emu samomu - (onun) özünə

4. Vinitelьnıй // Təsirinə hol // təsirlik:

I š -Myni yštəni - Menя samomu - (mənim) özümü II š -Išty yštəni - Tebя samomu - (sənin) özünü III š -cəj yštəni -Eqo samomu - (onun) özünü

5. Tvoritelьnıй //Vyrəjnə hol // jerlik:

I š -cymy yštənədə - U menя samomu - (mənim) özümdə II š -Išty yštənədə - U tebя samomu - (sənin) özündə III š -cəj yštənədə - U neqo samomu - (onun) özündə

6. Predlojnıй// Bešemonə hol // cyxyšlyg:

a) I š -cymy yštəniku- - S menя samomu- ( mənim) özümdən II š- yšty yštəniku - S tebя samomu - (sənin) özündən III š- cəj yštəniku - S neqo samomu - (onun) özündən

v) I š - cymy yštəno - İz menя samoqo - ( mənim) özümdən II š - Išty yštəno - İz tebя samoqo - (sənin) özündən III š- cəj yštəno - İz neqo samoqo - (onun) özündən

s) I š- cymy yštənisə - Menя samoqo - ( mənim) özümdən II š- yšty yštənisə - Tebя samoqo - (sənin) özündən III š- cəj yštənisə - Eqo samoqo - (onun) özündən

čəmədə: Holon - šəxson – bə tolyši – bə urusi – bə tyrki

1. İmenitelьnıй // Nominə hol// adlyg:

I š -əmə yštən- Mı sami - (biz) özümüz II š- šymə yštən - Vı sami - (siz) özünüz III š- əvon yštən - Oni sami - (onlar) özləri

2. Roditelьnıй // Səjvonəti hol// jijəlik:

I š - cəmə yštəni - Nas samix - (bizim) özümüzün II š -Šəmə yštəni - Vam samim - (sizin) özünüzün III š- cəvon yštəni - İx samix - (onlaryn) özlərinin

3. Datelьnıй // Səmt // jönlük:

I š- Bəcəmə yštəni - Nam samim - (bizim) özümüzə II š - Bəšmə yštəni - Vam samim - (sizin) özünüzə III š - Bəcəvon yštəni - İm samim - (onlaryn) özlərinə

4. Vinitelьnıй // Təsirinə hol // təsirlik:

I š - cəmə yštəni - Nas samix - (bizim) özümüzü II š - Šymə yštəni - Vam samix - (sizin) özünüzü III š - cəvon yštəni - İx samix - (onlaryn) özlərini

5. Tvoritelьnıй// Vyrəjnə hol // jerlik:

I š - cəmə yštənədə - U nas samix - (bizim) özümüzdə; II š - Šymə yštənədə - U vas samix - (sizin) özünüzdə; III š - cəvon yštənədə - U nix samix - (onlaryn) özlərində;

6. Predlojnıй// Bešemonə hol // cyxyšlyg:

a) I š - cəmə yštəniku - S nas samix - (bizim) özümüzdən; II š - Šymə yštəniku - S vas samix - (sizin) özünüzdən; III š - cəvon yštəni - S nix samix - (onlaryn) özlərindən;

b) I š - cəmə yštənisə - Nas samix- (bizim) özümüzdən; II š - Šymə yštənisə - Vas samix- (sizin) özünüzdən; III š - cəvon yštənisə - İx samix - (onlaryn) özlərindən;

č) I š - cəmə yštəno - İz nas samix - (bizim) özümüzdən; II š - Šymə yštəno - İz vas samix - (sizin) özünüzdən; III š - cəvon yštəno - İz nix samix- (onlaryn) özlərindən;

"Ištən” fəal širkat kardedə syxansoxteədə:

-yštən-yštəni ) ( öz-özünü) ( sama sebя); yštən-bəštə (öz-özünə) (sam po sebя); yštənki (özününkü, doğma) (iz svoix); yštənbəsə(öz-özlüjündə) (samoliçno)

Syvolə əvəzəkon behisobin

Bə tolyši	Bə urusi	Bə tyrki
Ki?	Kto?	Kim?
Kije?	Koqo? Çeй?	Kimdir?
Kijon?	Kakie?	Kimlər?
Cic?	Çto?	Nə?
Cijon?	Kakie?	Nələr?
Cy?	Çto?	Nə?
Ciki?	Çья? Çeй?	Kimin?
Ciici?	Çeqo? Çeй?	Nəjin?
Cikije?	Koqo?	Kimindir?
Cicije?	Çeqo?	Nəjindir?
Coknə?	Kak?	Nečə?
Cy čurə?	Kak?	Nə čür?
Kom//kon?	Kakoqo? Kakoй? Kotorıй?	Hansy?
Cune? Bəkovrə? Bəj?	Kuda?	Haraja?
Končo?	Qde?	Harada?
Cykončo?	Otkuda?	Haradan?
Boci?	Poçemu? Zaçem?	Nijə? Nə ücün? nəjə görə?
Canə?	Skolьko?	Necə? nə gədər?
Canədə?	Skolьko?	Nə gədər?

Myəjən nybə əvəzəkon vejin

bə tolyši - bə tyrki:

Kəsi -Kim / Ki -Kimsə, hec kim /Kimsənə Kimsə, kim isə, hec kim / Bəkisə/ Kiməsə / Bəcisə/ / Nəjəsə / Kijsə/ Kimsə, kim isə / žycij Nəsə, nə isə/ / žykəsi/ Kim isə, / cijsə/Nəsə, nə isə / cicisə Nəjəsə / šəxsi/ / Kimsə, kim isə / ikəsə/ Kimsə, kim isə/ / xonəxo Kimsə/ / fylonkəs Filankəs/ / fisonkəs Kimsə / bəhmənkəs/ Kimsə/ / gyləj -Biri, birisi / harki/ Hər biri, hər kəs/ / hakəs Hər kəs / har kəs/ Hər kəs / harci// har cij/ Hər nə, hər šej/ / har čur- Hər čür // čuri - Bir čür, hər hansy/ / həmməj-Hamy / kali// kalijon/ / / Bəzisi, bəziləri/ končosə// Hardasa/ hardansa/ konsə - Nə isə/ / canədəsə Necəsi/ // coknəsə// cunəsə -Nə təhərsə // gyləjni//Nečəsə, / hár gylajni - Biri, birisi /Hər kəs, hər biri/

bə urusi

Kto-to, nikto/ Kto / Nekto/ Komu-to/ Çemu-to/ Kto-to/ Çto-to/ Kto-to, kakoй-to/ Çto-to/ Çeqo-to/ Nekto/ odin, odna, odno/ kajdıй/ vsяkoe/ vsяkiй/ nekotorıй/ vse/ nekotorıй/ qde-to/ kakoй-to / skolьko-to/ kakim-to obrazom / kuda-to / kto-to /kajdıй...

Həšə əvəzəkon

bə tolyši - bə urusi- bə tyrki:

Hic //Nikakix, niskolьko// Hec Hicki// Nikto // Hec kim, kimsə Hici// Niçeqo// Hec nə Hic kəsi // Nikto // Hec kəs, kimsə Hicunə //niçeqo // Hec nečə Hic gylə// niçto // Hec biri Hic kəs// nekto // Hec kim, kimsə Kəsi // kto-to // Kimsə Kimsənə // Nekto, nikto// Kimsə

Ədəbijot

• B.B. Miller.Talışskiй яzık.M.1953
• L.A.Pireйko.Talışsko-russkiй slovarь.M.1976
• H.Əlizadə.N.Hatəmi. Fars dili.B.1961.
• N.Səgəfi (Hatəmi) Fars dilinin gysa grammatikasy. (Farsča-azərbajčanča lüğət. 2-čild.Tehran, 1999
• M. Hüsejnzadə. Müasir Azərbajčan dili. (Morfologija) III hissə. Ali məktəblər ücün dərslik. B.1973
• 6) Müasir Azərbajčan dili. I čild. Nəsimi adyna Dilcilik İnstitutunun nəšri. B.1978
• 7) Šəvnyšt N0 3-6,( 2006;) (Tolyšə zyvoni grəmatikə) N0 11=14, (2007-2008;) (grammatika talyšskogo jazyka)
• 8) Širi Əvəz Sadyxzodə Talyš dilinin grammatikasy. Sankt-Peterburg,2003.